HENRI FAYOL VE YÖNETİM ALANINDAKİ ÇALIŞMASI | İlim ve Medeniyet

İstanbul Medeniyet Üniversitesi’nin ev sahipliğinde 21. Yy’da Yönetim Düşüncesi ve Henri Fayol panelinde Fayol’un yönetim alanında günümüzde de güncelliğini koruyan çalışmaları ve tecrübeleri ele alınacaktır. Medeniyet Üniversitemizin düzenleyeceği bu ufuk açıcı panele üniversitemizin değerli ve tecrübeli hocalarının yanı sıra İstanbul Üniversitesi’nden Aykut Berber, İstanbul Kültür Üniversitesi’nden Tamer Koçer ve A. Sera Özbaşar ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nden Lütfihak Alpkan da katılacaktır. Üniversitemiz dışından da yoğun bir katılımın olacağı etkinlik öncesi Henri Fayol’un kısa bir biyografisini ve çalışmalarını yazmanın faydalı olacağını düşündüm. Merakla beklediğim bu panelin tüm katılımcılar için istifadeli geçmesini temenni ediyorum.

Henri Fayol, 1841 yılında İstanbulda dünyaya gelmiş ve “yönetim” (management) konusunda ilk teorik çalışmaları yapan kişilerden birisidir. Henri Fayol’un babası da kendisi gibi bir mühendistir ve galata köprüsü olarak bilinen köprünün mühendisliğini yapmıştır. Henri Fayol, İstanbul’da dünyaya geldikten sonra 19 yaşında kökeni olan Fransa’ya yerleşmiş ve burada bir maden mühendisi olarak çalışmaya başlamıştır. Çalışmaları sırasında elde ettiği tecrübelere dayanarak yöneticiler için 14 temel prensip içeren bir liste hazırlamıştır.

Fayol, mesleki deneyimleri ışığında oluşturduğu yönetim düşüncesini ilk kez 1916 yılında yayınlanan Endüstriyel ve Genel Yönetim (Administration İndustrielle et Générale) isimli kitabında bütüncül bir şekilde ortaya koymaktadır. Fayol, yönetim bilimi alanında klasikleşen bu eserinde yönetim fonksiyonunu sistematik bir şekilde ele almıştır. Kitabının planında yeralan 4 bölümden ilk ikisi olan “Yönetimin Öğretiminin Gerekliliği ve Olanaklılığı” ve “Yönetimin Unsurları ve Prensipleri” bölümlerini kitabında incelemiştir. Fayol, “Kişisel Tecrübe ve Gözlemler” ve “Savaş Dersleri” başlıklarını taşıyan üçüncü ve dördüncü bölümlerin ileride yayınlanacağı ikinci cildin konusu olacağını belirtmiştir.

Kitabının ilk kez yayınlanmasının üzerinden geçen 90 yıllık bir süreden sonra Fayol’un yönetim düşüncesinin yeniden incelenmesi çağdaş yönetim anlayışının daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacaktır. Ayrıca Fayol’un yönetim düşüncesi esasen güncelliğini korumakta ve özel ve kamu yönetimlerinde yeni yönetim yaklaşım ve uygulamalarına esin kaynağı olmaktadır.

Fayol’un 14 temel yönetim ilkesi (Principles of Managemant)

1. İş bölümü (division of work): Fayol’a göre iş konusunda uzmanlık kazanmak ve daha başarılı çalışanlar elde edebilmek için organizasyondaki insan kaynağının işlere uygun şekilde dağıtılması gerekir.
2. Otorite (Authority): Yöneticiler emir verebilmelidir. Otorite onlara bu hakkı tanır. Unutulmamalıdır ki sorumluluk otoritenin uygulanması ile doğar.
3. Disiplin : Çalşanlar organizasyonda belirlenen kurallara uymalı ve saygı göstermelidir. İyi bir disiplin, iyi bir liderliğin sonucudur.
4. Kumanda Birliği (Unity of Command): Her çalışanın emir aldığı bir amiri olmalıdır.
5. Yönetim Birliği (Unity of direction): Organizasyondaki her grubun amacı ortak olmalıdır ve tek bir yönetici tarafından ortak hedefe ulaşan bir plan çerçevesinde yönetilmelidir.
6. Genel amaçların bireysel amaçlara üstünlüğü: Herhangi bir bireyin kişisel amaçları, organizasyonun genel amacını geçmemli, buna üstünlük sağlamamalıdır.
7. Ücret (Remunaration): Çalışanlara, hizmetlerine göre uygun şekilde ödeme yapılmalıdır.
8. Merkezileştirme (Centralization): Merkezileştirme, hangi çalışanın hangi oranda kararlara dahil olacağını belirlemek anlamına gelir.
9. Kademe Zinciri (Scalar Chain): En tepe yöneticiden en alttaki çalışana kadar uzanan zincir, bir sabit zinciri ifade eder. Her türlü iletişim bu zinciri takip etmelidir. Bu zincir sabit olmalıdır.
10. Düzen (Order): Bir organizasyondaki kişilerin, makinelerin, malzemelerin v.b. belirli bir sırada olması, yerlerinin ve çalışma şekillerinin belirli olması anlamına gelir.
11. Adalet (Equity): Yöneticiler, astlarına nazik ve anlayışlı davranmalıdır.
12. Personel Kadrolarının İstikrarı (Stability of Tenure of Personnel): İşe girip çıkmaların yüksek olduğu bir iş yeri verimsizdir. Yönetim, düzgün bir şekilde personel planlaması yapmalı ve ayrılan personelin yerini uygun şekilde doldurmalıdır.
13. İnisiyatif (Initiative): Planları yapacak ve uygulayacak olan çalışanların yüksek seviyede gayret göstermesi gerekir.
14. Takım ruhu (Esprit de corps): Organizasyondaki takım ruhunun ödüllendirilmesi, yüksek uyum ve birlik getirecektir.

Yukarıda sayılan 14 maddeden yola çıkarak bir yöneticinin yönetimi süresince yapması gereken işler 6 ana başlık altında toplanmaktadır yani Fayol’un orjinal olarak tanımladığı ve yöneticilerin sahip olması gereken 6 fonksiyon vardır:

• Öngörü (Forecasting): Yönetimin söz konusu olduğu geleceği anlayabilmek ve yönetimsel kararları etkileyecek tahminlerde bulunabilmektir
• Planlama (Planning): Tahminlerin ve tecrübelerin etkisi ile doğru yönetim adımlarını belirleyebilmektir.
• Organizasyon (Organizing): Konulan planların doğru şekilde uygulamaya geçirilmesidir.
• Yönetme (Commanding): Organizasyona geçen planlar için doğru komutları verebilmektir.
• İdare etme (Coordinating): Komutların doğru şekilde yapılabilmesi için gerekli düzenlemelerin yapılmasıdır.
• Kontrol etme (Controlling): Planın işlediğinden emin olmak ve gerekli düzeltmeleri yapmaktır (şimdiye kadar olan bütün adımlarda düzeltme yapılabilir).

 

Bütün güzel ilkeler, yol gösteren deniz fenerlerine benzerler.
Ancak gidecekleri limanı bilenlerin işine yararlar.

Henri Fayol