Konuk YazarFikirtepe’de değişim ve sosyal hayat başlıklı bu araştırma kapsamında bizim ana konumuz Fikirtepe’de gençlik olgusu idi. Mart ve Mayıs 2019 tarihleri arasında gerçekleştirilen bu çalışmada, genel olarak Fikirtepe’deki gençlerin kentsel dönüşüme bakış açılarını, gençlerin mahalle içerisinde oluşturdukları profili, örgütlenmiş genç grupları ve belirli kuruluşların gençlere yönelik yaptıkları faaliyetleri tespit ederek incelemeye çalıştık. Bu üç aylık süre içerisinde yaptığımız gözlem ve mülakatlar sayesinde genç bireyler ve gençlik hakkında pek çok farklı sonuca eriştik.
– Gözlemlerimizi gerçekleştirirken dikkatimizi çeken ilk unsur, Fikirtepe’de gençlere yönelik olan sosyal faaliyet alanlarının oldukça sınırlı olduğuydu. Günümüzde gençlerin sosyalleştiği alanların başında yer alan kafe gibi yerler bu bölgede çok az sayıdaydı. Elde ettiğimiz bulgulara göre kentsel dönüşüm sürecinin tam olarak tamamlanmaması sosyal alanların bu denli az olmasında oldukça etkiliydi.
– Fikirtepe’nin demografik yapısına baktığımızda ise genç nüfus oranının az olduğunu gördük. Bundan dolayı alanda bulunduğumuz süre boyunca sokaklarda pek fazla gence rastlayamadık. Gençleri bulmakta güçlük çektiğimiz anlar yaşadık. Bulduğumuz gençlerin pek çoğu ise Afgan, Özbek ve Suriye uyruklu olduğundan, onlarla görüşme yapamadık. Sonuç olarak, kentsel dönüşümün başlaması ve beraberinde getirdiği problemlerin, bu bölgedeki genç nüfus oranını etkileyen önemli bir faktör olduğunu tespit ettik.
– Araştırmamızda incelediğimiz en önemli konulardan bir tanesi Fikirtepe bölgesinde gençlerin oluşturduğu profildi. Bu konuyla alakalı gözümüze çarpan ilk unsur, gençlerin büyük bir kısmının toplum içerisinde kötü bir izlenime sahip olmasıydı. Bu durumun, bölgedeki gençler arasında yaygın olan madde kullanımı ile yakından ilişkili olduğunu tespit ettik. Mülakat yaptığımız kişilerden çoğu benzer ifadeleri kullanarak, bu bölgedeki çoğu gencin uyuşturucu madde kullandığını ya da bu maddelerin alım satımını yaptığını belirtti.
Bunun yanı sıra bu bölgedeki madde kullanımı özellikle boşaltılmış ve dönüşümün düzgün bir biçimde işlemediği metruk binalarda gerçekleşmekteydi. Bazı gençler buralarda barınmaktaydı, bazıları ise uyuşturucu madde alışverişini bu bölgelerde gerçekleştirmekteydi.
Mülakatlarımız esnasında dikkatimizi çeken bir diğer şey ise, mahalle sakinlerinin, gençler arasındaki madde kullanımı konusunda farklı söylemlere sahip olmasıydı. Bazıları bu maddelerin göçmenler geldikten sonra gençler arasında yayıldığını söylerken, kimi görüşmecilerimiz ise göçmenler gelmeden önce de gençlerin bu tip kötü alışkanlıklara sahip olduğunu söylemekteydi.
Özet olarak, sağlıklı şekilde gerçekleşmeyen kentsel dönüşüm süreci beraberinde güvensiz bir ortam yaratarak Fikirtepe’deki gençleri suça teşkil etmiş ve gençler üzerinde kötü bir algıya sebep olmuştu.
– Araştırmamızda incelediğimiz bir diğer konu ise Fikirtepe bölgesindeki gençlerin kentsel dönüşüme dair bakış açılarıydı.
Görüşmelerimiz boyunca bu bölgedeki gençlerin bir kısmının kentsel dönüşümü gerekli bulduğunu ve yaşanan bu değişime sıcak baktığını, bir kısmının ise kentsel dönüşüme karşı çıktığını gördük. Genellikle Fikirtepe mahallesinde doğup büyüyen gençler kentsel dönüşüme karşı çıkmaktaydı. Bu mahalleye sonradan taşınan gençler ise dönüşüme daha sıcak bakmaktaydı ve bu sürecin gerekli olduğunu düşünmekteydi. Fikirtepe’de iki yıldır ikamet etmekte olan bir görüşmecimiz kentsel dönüşümü mahallenin yenilenmesi ve daha iyi evlere sahip olmak açısından desteklemekteydi. Bölgedeki dönüşüme dair fikirlerini sorduğumuzda ise verdiği yanıt şu şekildeydi;
‘’Kentsel dönüşüm bence daha sağlıklı bir yaşam ortamı oluşmasını sağlayacak çünkü buradaki evler çok eski ve zaten artık yenilenmeleri gerekiyordu. Kentsel dönüşümle beraber yeni lüks siteler yapılmaya başlandı, mahallenin o eski ve kötü görüntüsü yok olmaya başladı. Evet, şu an çok iyi işleyen bir süreç yok ama eninde sonunda bu dönüşüm tamamlanacak ve burası güzel bir yer haline gelecek.’’
Bunun yanı sıra gençler özellikle kentsel dönüşümün getirdiği sosyal problemlerden yakınmaktaydılar. Kentsel dönüşüm gençleri en fazla sosyal anlamda etkilemekteydi. Dönüşümle beraber gençlerin yaşam alanları bir nevi şantiye alanlarına dönüşmüştü. Dönüşümün getirdiği bu sıkıntılar Fikirtepe bölgesi içerisinde gençlerin sosyalleşebilecekleri alanları yok etmişti, kültürel ve sportif faaliyetlerini de oldukça sınırlandırmıştı.
Gençler açısından kentsel dönüşümün getirdiği bir diğer sıkıntı ise var olan mahalle kültürünün bozulmasıydı. Fikirtepe bölgesinde mahalle, gençler için sosyal aktivitelerini gerçekleştirebilecekleri ve arkadaş çevresi edinebilecekleri bir alan haline gelmişti. Bu sebeple mahalle ve oluşturduğu kültür, bu bölgedeki gençler için önemliydi. Yıllardır bu kültür ile yaşayan ve onun içerisinde büyüyen gençler, dönüşümü sosyal ilişkilerini tehdit eden bir unsur olarak görüyorlardı. Özellikle mahalledeki komşuluğun ve samimiyetin yok olduğundan yakınıyorlardı. Bir görüşmecimiz ‘’ Biz buranın normal halinden memnunduk. Şu dönüşüm meselesi başladığından beri mahallede değişen çok şey oldu. Sadece evler değişmedi, insanlar da değişti. En başta komşuluk diye bir şey kalmadı.’’ Diyerek dönüşümün getirdiği şartlardan memnun olmadığını belirtmişti. Bu mahalleye sonradan taşınan gençler ise mahalle yaşantısının site yaşantısına dönüşmesini desteklemekteydi. Site yaşantısına olumlu bakan bir görüşmecimiz; ‘’Bence dönüşüm herkese iyi gelecek, şahsen ben eski, küçücük binalar yerine ihtişamlı gökdelenlerde yaşamayı tercih ederim.’’ Diyerek bu konudaki düşüncesini dile getirmişti.
Gençlerin kentsel dönüşüme bu denli farklı bakmalarının sebepleri, ekonomik durumları ya da komşuluk gibi sosyal ilişkileri ile yakından ilgiliydi. Örneğin ekonomik durumu düşük olan gençler kentsel dönüşüme bir umut ya da kurtuluş yolu olarak bakmaktaydılar. Ekonomik durumları daha iyi olan ve eskiden beri var olan sosyal ilişkilere sahip gençler ise kentsel dönüşümü düzen bozan ve yaşantılarını tehdit eden bir süreç olarak görmekteydiler.
Tüm bunların yanı sıra mülakatlarımızda, kentsel dönüşümün bu bölgedeki ev kiralarını ucuzlattığını öğrendik. Bu yüzden pek çok üniversite öğrencisi bu bölgede yaşamayı tercih etmişti. Bu açıdan dönüşüm süreci, bir kısım gencin bölgeden taşınmasına neden olurken, bir kısım genci ise sosyo ekonomik düzeylerine hitap ettiği için kendine çekmekteydi.
– Araştırmamızda kentsel dönüşümün gençler üzerindeki etkisini tespit etmeye çalışırken elde ettiğimiz en önemli bulgu, dönüşümün sebep olduğu kültürel ayrışmaydı. Gençlerin bir kısmı dönüşümün tamamlanmadığı bölgeler için ‘’getto’’ gibi ifadeleri kullanırken, bir diğer kısmı ise rezidansların yer aldığı bölgeler için ‘’elit kesim’’ ifadelerini kullanmaktaydı. Bölgedeki kentsel dönüşüm sadece binaları ve çevreyi dönüştürmekle sınırlı kalmayıp, kültürleri de dönüştürmüştü. Görüşmecilerimizin bazıları değişen koşullardan ve alışık olmadıkları bir kültürle karşı karşıya kalmaktan yakınmaktaydı. Buradan hareketle değişen kültürel yapının, gençlerin bazılarında ‘’dönüşememe sancısı’’ ortaya çıkardığını söyleyebiliriz.
– Son olarak araştırmamız kapsamında Fikirtepe mahallesinde gençlere yönelik yapılan faaliyetleri öğrenmek için birkaç kamu kuruluşunu ve dernekleri ziyaret ettik.
Fikirtepe mahallesi muhtarıyla yaptığımız görüşmede, gençlere yönelik sadece bir tane çalışmanın olduğunu gördük. Bu çalışma kaymakamlıkla ortak başlatılan ve içerisinde muhtarların, imamların, okul müdürlerinin yer aldığı ‘’Bağımlılıkla Mücadele Birimi’’ydi. Bu çalışmanın Fikirtepe’de başlatılmasının sebebi ise gençlerdeki bağımlılık oranının gözle görülecek duruma gelmesiydi. Ancak edindiğimiz bilgilere göre gençler bu faaliyete kayıtsız kalmışlardı ve ulaşılmak istenen hedefin yüzde birine bile ulaşılamamıştı.
Kadıköy ilçe milli eğitim müdürlüğünü ziyaret ettiğimizde ise Fikirtepe’deki ortaöğretim öğrencilerinin devamsızlıklarının fazla olduğunu ve bu durumu düzeltmek adına velilerin bilgilendirildiğini öğrendik.
Bunun yanı sıra sosyal dayanışma ve yardımlaşma vakfının Fikirtepeli gençlere ‘’eğitim bursu’’ verdiğini ve bu yardımdan faydalanan çok sayıda öğrencinin olduğunu tespit ettik.
Ne yazık ki bu faaliyetler dışında ziyaret ettiğimiz diğer kurumlar özellikle Fikirtepedeki gençlere yönelik etkinlikler veya çalışmalar yapmamışlardı. Az önce bahsettiğim faaliyetler ise ülke veya il genelinde yapılan çalışmalar olduğundan Fikirtepe bölgesinde de yürütülmekteydi. Bu açıdan bizim dikkatimizi çeken en önemli şey, özellikle bu bölgedeki dönüşüm ve gençler ile alakalı hiçbir faaliyetin yapılmamış olması ve bu konunun bir nevi görmezden gelinmesiydi.
– Sonuç olarak Fikirtepe’deki kentsel dönüşüm projesinin gençlerin yaşam alanlarını değiştirirken yaşam tarzlarını da değiştirdiğini, birtakım ayrışmalara sebep olduğunu ve gençleri sosyal, ekonomik ve kültürel alanlarda olumsuz yönde etkilediğini söyleyebiliriz.
İlsu OYNAR
Esmanur YILMAZ
Zeynep AYTEKİN
