ULUSLARARASI SİSTEM NEDİR? ALT MODELLER VE TEMEL ÖZELLİKLERİ | İlim ve Medeniyet

ULUSLARARASI SİSTEM; içindeki birimler arasında düzenli ilişkiler bulunan ve meydana gelen değişikliğin her bir birimi etkilediği yapıya denir.

Bu tanım, uluslararası ilişkiler teorisyenlerine göre farklılık gösteren Uluslararası Sistem Kavramının ortak karakteristiğidir.

Her bir sistemin temel özelliği ‘’denge arayışı’ ’içinde olmasıdır. Bazen istikrarlı bir sürede ortaya çıkar. İstikrarsız sürelerde de ortaya çıkabiliyor. İki tip alt sistem vardır: Fonksiyonel ve Coğrafik Alt Sistem. Fonksiyonelde daha çok örgütler ön plandadır. Coğrafik alan ise daha çok bölge ile alakalıdır.

1 – GÜÇ DENGESİ SİSTEMİ

18.ve 19. Yy ’da kullanıldı. Teorisyenlere göre beş devlet güç dengesini oluşturur. Bunlar; İngiltere, Fransa, Prusya, Rusya, Avusturya idi. Morgenthau ve Kenneth Waltz’a göre üç devlet yeterlidir. Askeri kapasiteler bu güç sisteminde önemlidir. İdeolojik temelli bir sistem değildir. İttifaklar kısa süreli ve geçicidir. Çünkü devletlerin çıkarları hızlı değişiyor. Birbirlerine bağlayacak ideolojik temellerde yok. Sistemde dengeleyici devlet olabilir. 18.yy’da devletler kesinlikle denge politikasının bozulmasına karşıydılar. İngiltere özellikle deniz gücünde üstün, kıta Avrupası’ndan ayrı bir ada devletidir.

 2 – GEVŞEK İKİ KUTUPLU SİSTEM

İki blok lideri, iki ideoloji, iki blok örgütü vardır. İdeoloji farklılıkları temel alınarak oluşturulmuştur. Sistemde evrensel aktör bulunabilir(BM gibi). Arabulucu bulunabilir. Sistemin önemli özelliklerinden bir  tanesi blokların nükleer güce sahip olması savaşı caydırıcı nitelik vermektedir. İkinci vuruş kapasitesine sahip olmak nükleer savaş olasılığını azaltır. Güç sistemi ile karşılaştırıldığında daha fazla savaştan kaçınma vardır.

3 – SIKI İKİ KUTUPLU SİSTEM

Aktör sayısı daha azdır. Evrensel aktör ve arabulucu yoktur. Olsa bile çok zayıftır. İdeolojik temellidir.

4 – EVRENSEL SİSTEM

Evrensel aktörün genişlemesiyle oluşacağı varsayılır. Bütünleşmiş ve istikrarlı bir sistemdir. Devletler amaçlarına barışçıl yollarla ulaşmaya çalışır.

5 – HİYERARŞİK SİSTEM

Demokratik ya da otoriter nitelikli olabilir. Dünya devleti ya da imparator görünümündedir. Fonksiyonel örgütlenmeler daha fazla entegrasyondan ayrılmanın maliyetine katlanmak istemez. Güvenlik ihtiyacı karşılanmış oluyor. Bu sisteme en çok yaklaşan Osmanlı İmparatorluğu’dur.

6 – BİRİM VETO SİSTEMİ

İdeolojik temelli değildir Nükleer silahların yayılmasıyla ortaya çıkacağı varsayılır. İlk vuruş kapasitesine sahip olmayan 20 kadar devletten oluşacağı varsayılır. Nükleer silahlara sahip olma caydırıcılık sağlayacağı için sistem istikrarlıdır. Caydırma amaçlı paktlar oluşturulabilir.

Sınırlı konvansiyonel: Bölgesel savaşların çıkma olasılığı daha fazladır. Tırmanma ve misilleme korkusu vardır. Evrensel aktörün etkisi gevşek iki kutuplu sisteme göre daha azdır. Sistem çok kutuplu görünüm arz eder.