DOĞU’NUN SAZLARI 3: ERBANE

Erbane, binlerce yıldır Mezopotamya ve İran coğrafyasında kullanılan vurmalı bir çalgımızdır. Süryani, Arap, Kürt, Ermeni ve Farisi kültürlerinde mevcuttur. Bu saza Araplar ve Farslar “def” demekte, Kürdler ise “erbane“, “arbane” ve “arbani” gibi isimler vermektedirler.

Gövdesi eğilmiş bir ağaçtan oluşturulan kasnaktan müteşekkildir. Bu kasnak için genellikle gürgen ve ıhlamur ağacı kullanılır. Kasnağın içerisine 33 adet kanca takılır ve bu kancaların her birine iç içe geçmiş üçer adet metal halka/zincir takılır. Bu zincir grubunda toplamda 99 metal halka bulunur.

İşlenmiş   oğlak  derisi   gerilerek   kasnağın üzeri kaplanır   ve   erbane   sazı   son  halini alır.  Çalmadan   önce   deri   ısıtılarak gerginleştirilir   ve   daha   gür   bir   ses çıkarması   sağlanır.

 

Erbane,  Kürdistan  coğrafyasının  kuzeyinde, cehri  zikir  yapan  tarikatların  zikir  ibadetleri esnasında  yaygın  olarak  kullanılmaktadır. Hanendeler,  erbaneler eşliğinde  ilahilerle  zikre katılmaktadırlar.

 

 

Fars ve Kürd müziğinin vazgeçilmez sazıdır. İcrada; Irak Kürdü “Hüseyin Zahavî“, İran Kürdü “Bijan Kamkar“, Türkiye’de “Miraz Erbane Topluluğu” ve “Def u Deng” grupları dinlenesidir. Yine Türkiye’de “Kardeş Türküler” grubu hemen hemen tüm icralarında erbane sazını çokça kullanmaktadır. İran’da bir benzer grup olan “Rastak” da erbane ile eserlerine coşku katmaktadır. Türkiye’de Türkçe ve Kürdce tasavvuf müziği icrasında erbaneleri ile “Grup Tillo” öne çıkmaktadır.

İranlı Kürd yönetmen Bahman Ghobadi‘nin Niwemang (Yarım Ay) filminde bir beldeye mahkum edilen müzisyen kadınların erbane çalarak eski bir sanatçıyı karşılama sahnesi her erbane deyişimde aklıma gelir. Sahneyi ve çaldıkları müthiş Hüseyin Alizade bestesini aşağıda paylaşıyorum.

 

 

Not: En altta Erbanenin yapılışını anlatan, ilahi ve deyiş icra örneklerinin bulunduğu güzel bir belgesel paylaşıyorum. Meraklısına…

Ozan DİLEK

Hossein Alizadeh – Laylahen

 

Def û Deng – Erbane ve Kabak Kemane

 

Kardeş Türküler – Kara Üzüm Habbesi

 

Belgesel: “Ritimli Göze Erbane”

https://www.youtube.com/watch?v=Lb1jMoRnXYE