Savaş

Uluslararası anlamda savaş, ülkelerin veya ülke topluluklarının farklı aktörlerle yapmış olduğu düellodur. Savaş ile ilgili birçok düşünürün farklı yaklaşım tarzları ve tanımları vardır. Savaş insanlığın varlığından beri var olan bir olgudur ve uluslararası ilişkilerin en önemli konularından biridir. Diplomasi kanallarının tükenmesi veya kapanması savaşa zemin hazırlar.

I. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı kapsamı itibariyle geniş çaplı olması, bütün dünyayı etkisi altına alması bakımından önemli bir yekün tutar. Zira ilkinde 10 milyon, ikincisinde 60 milyona yakın insan kaybı göz önüne alındığında bu önem anlaşılmaktadır. Nedenleri ve sonuçları itibarıyla bu dünya savaşları uluslararası ilişkilerde birçok yeni düşüncenin, fikir akımının, yaklaşım ve yorumlama farklılıklarının ortaya çıkmasına sebebiyet vermiştir.

Daha sonraları Soğuk Savaş ile var olan “savaş” kavramı etkisini 1990'lara kadar devam ettirmiş, sonraları ise SSCB'nin dağılması ile sayısı ve şiddeti de düşüşe geçmiştir. Devlet dışı aktörlerin artması ve ileri teknoloji silahların caydırıcılığı, küreselleşme ile artan “uluslararası bağımlılık” gibi etkenler bu düşüşte temel rol oynamıştır.

Günümüzde Ortadoğu ve Afrika coğrafyalarında sıkça karşılaştığımız bir savaş türü olan “iç savaş” bir devlet içerisinde varlık gösteren farklı çıkar gruplarının birbirleri arasındaki fiziki mücadelesine verilen adlandırmadır.

“Konvansiyonel silahlardan ileri teknoloji silahlara geçiş” aşaması sayılabilecek 20. yüzyıl ile birlikte savaş biçimleri de farklılık göstermiştir. Soğuk Savaş, hegemonik savaş, gerilla savaşı gibi farklı türler ortaya çıkmıştır.

Savaşın nedenleri uluslararası ilişkiler uzmanlarınca üç maddede incelenir. Bunlar:

• Aktörlerin ve insan doğasının bir sonucu olarak savaş.
• İç siyasetin ve ekonomik yapıların baskısının bir sonucu olarak savaş.
• Uluslararası sistemin anarşik yapısının doğal bir sonucu olarak savaş.

Dış Politika ve Diplomasi

Dış politika; devletlerin diğer devletlerle arasındaki etkileşimini inceleyen ve bu ilişkiye belli hedefler çerçevesinde yaklaşımını sağlayan bir uluslararası ilişkiler terimidir. Diplomasi ise; bir takım dış politika problemlerinin, barışçıl yöntemlerle ve müzakereler aracılığıyla çözülmesi demektir.

Dış politikada alınan kararlar ve karar alma süreçleri önemlidir. Üç çeşit karar alma biçimi vardır:

• Rasyonel karar alma
• Bürokratik karar alma
• Bireysel karar alma

İlk yaklaşım rasyonel modeldir ve akılcı yaklaşarak durumu veya olayı etraflıca tahlil etmeyi gerektirir. İkinci yaklaşım bürokratik modeldir. Devlet kurumlarının çıkarlarını gözeterek karar alma modelidir. Üçüncü model ise bireysel karar alma modelidir. Uluslararası olaylar bireylerin, aktörlerin davranışlarının doğal bir sonucudur. Bu bakımdan devlet liderleri karar alma sürecinin bizzat içindedir. Bunların dışında bir de grup düşüncesi vardır ki taraflar bir grubun ortak düşünce yapısının birer ferdidir.

Günümüzde küreselleşmenin de etkisiyle dış politikaya etki eden birçok durum söz konusudur. Terör, küresel ısınma, pandemi gibi bir takım küresel olgular dış politikada analiz yapmayı etkilemektedir. Dış politikada üç farklı seviyede analiz veya yaklaşım söz konusudur. Bunlar:

• Birey seviyesinde analiz
• Devlet seviyesinde analiz
• Sistem seviyesinde analiz

İlki birey seviyesinde analizdir ve aktörlerin davranışlarının dış politikayı etkilediğini savunur. İkincisi devlet seviyesinde analizdir. Bütün kurum ve kuruluşları ile devlet başlı başına dış politikaya yetkindir ve değiştirme gücüne sahiptir. Üçüncü ve son analiz düzeyi sistem seviyesinde analizdir. Bu da devletüstü kuruluşların, uluslararası ve uluslarüstü örgütlerin dış politikayı etkilediğini ve şekillendirdiğini düşünür.

M. Fatih Özmen