Ozan DİLEK“Bir efsaneye göre bir ağacın üzerinde ölen kuşun, ağacın dallarından aşağıya sarkan kurumuş bağırsaklarının rüzgarın etkisiyle çıkardığı seslerden esinlenerek kanunun bulunduğu söylenir.“
Bir rivayete göre Farabi‘nin icat ettiği, bir rivayete göre Farabi’den önce var olan ve Farabi’nin geliştirdiği, bir başka rivayete göre de İbn Hallegan‘ın icat ettiği sazdır kanun. Sümerlerde, İran’da, Mısır’da bin yıllar önce kullanılan bir saz olduğu da birçok kaynakta yer almaktadır.
Ortadoğuda mazisi uzun olan bu sazın geçmişte bağırsaktan yapılan tellerinin yerini bugün naylon teller almış. Kanunlar farklı versiyonları ile 24, 25, 26 ve ya 27 perdeli olabiliyorlar. Her perde de 3 telden oluşuyor.
Her perdenin yanında arıza sesleri verebilmek için mandallar mevcuttur. İşaret parmaklarına takılan yüksük ile mızrap kullanılarak çalınır. Mızrabın ham maddesi kablumbağa kabuğudur. “Bağa” denilen bu kabuk, yüksükler yardımı ile parmağa takılarak çalınır.
“Türk musikisindeki sesleri rahatlıkla verememesi sebebiyle bir dönem uzun süre unutulmaya yüz tutmuş olan kanun enstrümanını II. Sultan Mahmud (1818-1839) devrinde Şam’lı bir mûsikîşinas olan Ömer Efendi İstanbul’a getirmiş ve o zamandan beri bu çalgı, aralarında bilhassa Türk hanımlarının da yer aldığı birçok amatör icracı bulmuştur. Kanuna mandalları ilk takan icracının da Ömer Efendi olduğu sanılmaktadır.” (www.avcikanun.com)
Yapımı oldukça zordur. Her kısmında farklı ağaçlar kullanılır. Tellerinin sayısının fazlalığı sebebiyle akordu zordur. İcra için ciddi emek isteyen bir sazdır. İyi akortlanan bir saz olduğu için hakkında “Üzerinde kedi dolaşsa bir nağme çıkar.” denmiştir.
Ben şahsen kanunu doğunun piyanosu olarak görüyorum. Görünen farkı tuşlu olamayıp mızrapla çalınması, işitilen farkı ise doğudaki makam yapılarını oluşturan arıza/ara komaları ihtiva ediyor olmasıdır.
Dört yıl önce vefat eden Halil Karaduman ve halihazırda müzik çalışmalarını tam gaz sürdüren Göksel Baktagir kanun sazı icrasında Türkiye’deki sayılı isimlerdendir.
Göksel Baktagir’in bestesi olan Hicaz Saz Semaisi, uzun yıllardır dinleyip de dinlemekten hiç usanmadığım bir eserdir. Aşağıda bu eseri ve Halil Karaduman’ın bir taksimini paylaşıyorum.
Keyifli dinlemeler..
Göksel Baktagir – Hicaz Saz Semaisi
Halil Karaduman – Uşşak Kanun Taksimi
Saba Kanun Taksimi