Nijeryalı Adem ile Hawsa dili üzerine söyleşi | İlim ve Medeniyet

Ozan Dur: Kendinden bahseder misin Adem?

Abubekir Adem: Benim adım Abubekir Adem’dir. Aslen Nijerya’lıyım ama şahsen Anadoluluyum.

“Kültürüm Anadolu
Her yanım sevgi dolu
İşte bu birlik yolu
Yaşasın bu vatan Türkiye”

(Adem Anadolulu olduğunu söyledikten sonra kendi yazdığı bir şiiri de dile getirmek suretiyle Anadolu’ya olan muhabbetini gösteriyor. Adem aynı zamanda büyük bir şairdir. Kayseri’de okuduğu lisede arkadaşları ona Türkçe şiir yazamayacaklarını söylemesi üzerine çok güzel bir şiir yazmıştır. Daha sonra şiir yeteneğini fark ederek şiir yazmaya devam etmiştir. Bu sene 15 Temmuz ile alakalı yazdığı şiir ile üçüncü olmuştur. )

1996 yılında Nijerya’nın kuzeyinde Yobe eyaletinin Damatru şehrinde dünyaya geldim. İlk eğitimimi kendi şehrimde Damatru’da aldım. Ondan sonra ortaokulu Kano şehrinde okudum. Ondan sonra lisemi Kayseri Mustafa Germeli Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde okudum. Şuan da İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi’nde son sınıf Uluslararası İslam ve Din Bilimleri Bölümü’nde okuyorum.

Hausa dili hakkında bize neler söyleyebilirsin?

Nijerya’da Hausa etnik grubu vardır ve bu dil onlar tarafından konuşulmaktadır. Biz Hausa’ya “yaren hausa” diyoruz yani “Hausa dili” demektir veya yine “Hausa dili” anlamında gelen “harşen hausa”” diyoruz. Doğu Afrika’da nasıl Swahili dili meşhur ise Batı Afrika’da da aynı şekilde Hausa dili meşhurdur. Batı Afrika’da yaklaşık 27 milyon kişi tarafından konuşulmaktadır. Genellikle en çok konuşulan yerler Nijerya ve Nijer’dir. Hausa’yı Batılılar gelmeden önce Arapça alfabesi ile yazıyorduk. Ondan sonra Latin alfabesine geçtik. Biz Arapça yazısına Acemi el yazısı diyoruz. Latincedeki bütün harfleri almadık. “Q” ve “P” yok “V” de yok ama gerisi vardır.

Başta Nijerya olmak üzere Nijer, Gana, Benin, Kamerun, Fildişi, Togo, Çad gibi yerlerde bu dil konuşulmaktadır. Hausa dili Afrika-Asyatik dillerinin bir parçasıdır. Nijerya’da en çok konuşulan dil Hausa dilidir.

Yabancıların Hausa diline olan ilgileri nasıldır?

Bu dil ilk olarak İngilizler’in ilgisini çekmiştir. Çünkü onlar bizi sömürge altında tuttuklarından o dili zamanında öğrenmişlerdir. Hatta Londra’da Hausa dilinde yayın yapan haber merkezi vardır. Almanya’da da Hausa dili üniversitelerde okutulmaktadır.

Çinliler de özellikle Hausa’ya önem vermektedirler. Ülkemize gelmektedirler ve dilimizi öğrenmektedirler. Bizim ülkemize gelip kendilerine Hausa dilini öğretecek olan hocaları Çin’e götürüyorlar. Çinliler ise Hausa dilini çok iyi öğreniyorlar.

Hausa’nın 26 tane alfabesi vardır. Müslüman olduğumuzdan dolayı kelimelerimiz Arapça’ya çok benzerdir. Hausa öğrenilmesi çok kolay bir dildir. Dilde çok “K” harfi vardır. neredeyse her kelime de bir “k” harfi vardır. Harflerin telaffuzu zor değildir.

Öğrenciler bu dili öğrenirken en çok nerede zorlanırlar?

En çok telaffuzda zorlanırlar. Kelimelerimizde vurgu vardır. Bu vurgu ise bazen başında bazen sonunda olabilmektedir. Bir de bir kelimenin birden fazla anlamı olabilmektedir. Bir de Hausa dilinde mecazi ifadelerin bilinmesi gerekir. Örneğin Türkçede “sola dön” denilir bizim dilde ise “kasha kwana” deriz ve “sol iç” demektir.

Kaç dil biliyorsun, dil öğrenenlere nasıl bir yol izlemelerini tavsiye edersin ve kullandığın metod nedir.?

Ben altı dil biliyorum. Türkçe, İngilizce, Arapça, Hausa, Kanuri ve biraz Bahasa.

• Ben bir dil öğrenecek olursam öncelikle çok fazla kelime öğrenmeye gayret gösteririm.
• İkincisi hep uzun ve zor cümle kullanmaya odaklanacağım yanlışlar olsa bile çünkü onlar ilerde düzeleceklerdir.
• Üçüncüsü o dili bilenlerin nasıl konuştuklarına odaklanacağım ve konuşmalarını ezberleyeceğim.
• O dille ilgili kitap okuyacaksam ve film izleyeceksem bilmediğim kelimeleri bir kenara yazacağım ve sonrasında o kelimeleri öğrenip filmi tekrardan izleyeceğim. İlk seferde okurken anlamamıza gerek yok, ikincisinde okurken anlarız. Farklı farklı şeyler okumaya çalışırım. Yeni ve eski metinleri okurum ki dilin ne kadar değişikliğe uğradığını bilmem lazımdır. En önemli olanda dilin mantığını kavramaktır.

---

Hawsa dili ile ilgili internette bulabildiğimiz materyalleri burada paylaşmak istiyoruz. Lakin belirtmeliyiz ki bu dille ilgili internette dişe dokunur pek fazla bir şey yok.

Hausa dilinin anlatıldığı birkaç site

• http://learn101.org/hausa.php
• http://mylanguages.org/learn_hausa.php

Hausa dilinde yazılmış birkaç kitap

• http://langfocus.com/blog/wp-content/uploads/2015/08/Fsi-HausaBasicCourse-StudentText.pdf

Bu sitede ise onlarca Hausa dilinde yazılmış gramer, hikaye vs aklınıza ne gelirse kitaplar mevcuttur. Ücretsiz indirebiliyorsunuz.

• http://gen.lib.rus.ec/search.php?req=hausa&lg_topic=libgen&open=0&view=simple&res=25&phrase=0&column=def

---

Yazarın değerlendirmesi:

Kısa bir araştırma neticesinde gördüm ki İngilizler daha 1914 yılında Hausa dili ile ilgili gramer kitabı yazmışlardır. Biz de ise sene 2018 olmasına rağmen yazılmış tek bir kitap yok. Kardeşimiz dediğimiz bu Müslümanların ahvalini bilen, dillerini bilen ve coğrafyayı tanıyacak insanlara ihtiyaç olduğu açıktır.  Nijerya yer altı zenginliği olan bir ülke olduğundan dolayı bu Müslüman coğrafyasını rahat bırakmayacaklardır. Çinliler Hausa dilinde yayın yapan enstitüler kurmuşlar ve kültürel olarak etkilerine devam etmektedirler. Biz ise Müslüman Nijerya hakkında ne biliyoruz, ne gibi çalışmalar yapıyoruz. Dillerini bilen, yetişmiş insanımız var mı.? Nihai olarak inandığım şey eğer aklında çalışacağı yer, bölge belirlenmemiş olan öğrenciler varsa Hausa dilini öğrenebilirler. Bu Müslüman ülke ve diğer ülkeler hakkında bilgi elde edebilirler. Artık maddi imkanlar dil öğrenildikten sonra bölgede çalışma yapılmasına izin veriyor. Hausa dili zor olmadığından dolayı gençlerimiz bu dili çabucak öğrenebilirler ve sonrasında bölgede araştırmalar yapabilirler. Bir sonraki yazımızda Svahili dilinden bahsetmek istiyoruz.

HAUSA DİLİ KONUŞMA KILAVUZU 1

 

Ozan Dur