TÜRKİYE’DE KATILIM BANKACILIĞINDAKİ GELİŞMELER | İlim ve Medeniyet

Bu yazıda, geçtiğimiz hafta gerçekleştirilen Uluslararası İslam Ekonomisi, Finansı ve Etik Kongresi’nden bahsedecek, kongre esnasında İslam İktisadı alanındaki gelişmelere dair aldığım  notları aktaracağım.

İslam ekonomisi ve İslami finans alanlarını barındıran Uluslararası İslam Ekonomisi, Finansı ve Etik Kongresi (ISEFE) 07-08 Nisan 2018 tarihlerinde gerçekleştirildi. 2 gün süren bilimsel etkinlikte, farklı ülkelerden çok sayıda bilim insanın katılımı yanında, ülkemizde bu alanda bilimsel çalışmalar yapan bilim insanları, çalışmalarını sunma imkanı buldu. ISEFE Kongresine partner olan TKBB, İslam Kalkınma Bankası, Borsa İstanbul, TÜRGEV, Düzce Üniversitesi, Uludağ Üniversitesi, Bandırma 17 Eylül Üniversitesi, International Centre for Education in Islamic Finance (INCEIF) yanında İktisadi Araştırmalar Vakfı ve World Halal Council’in katkı ve katılımları ile kongrenin daha fazla kişi, kurum ve katılıma ulaşmasını sağlamış oldular.

ISEFE Düzenleme Kurulu Başkanı Prof. Dr. Seyfettin Erdoğan tarafından açılışı yapılan ISEFE Kongresinde, TKBB adına TKBB Genel Sekreteri Osman Akyüz, İktisadi Araştırmalar Başkanı Prof. Dr. Ahmet İncekara, Düzce Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nigar Demircan Çakar yanında TÜRGEV Başkanı Fatmanur Altun ve Borsa İstanbul Genel Müdür Yrd. Muhittin Esen açılış konuşmaları yaptılar.

Prof. Dr. Erişah Arıcan moderatölüğünde gerçekleştirilen “Küresel İslami Finans ve Katılım Bankacılığı” konulu açılış panelinde, merkezi Bahreyn’de bulunan İslami Uluslararası Derecelendirme Ajansı (IIRA)’dan Dr. Alaa Alaabed ayrıntılı bilgiler verdi. Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşlarının hazırladığı spekülatif, gerçeği yansıtmayan ülke ekonomi raporlarının yanında, Müslüman ülkelerin sahipliğindeki derecelendirme ajanslarının varlığı; şeffaflık, piyasa değerlerinin yatırımcılar tarafından bir alternatif önem arz etmektedir. Böylece, derecelendirme kuruluşlarındaki çeşitlilik, rekabet ortamının doğal dengesi sonucu derecelendirmelerdeki doğruluk oranlarının artmasını sağlayacaktır.

İslami finans konusunda dünyanın en önemli akademisyenlerinden olan Prof. Dr. Obiyathulla Ismath Bacha, İslami Bankacılık ve Sermaye Piyasaları konusunda Malezya deneyimleri üzerinde açıklamalarda bulunup, Türkiye’ye yönelik politika önerilerinde bulunmuştur. İslami bankacılık uygulamalarının en yoğun şekilde gerçekleştirildiği ülke olan İngiltere deneyimleri konusunda Prof. Dr. David Weir dikkat çekici bilgilendirmeler yapmıştır.

TKBB Genel Sekreteri Osman Akyüz başkanlığında, Ziraat Bankası’ndan Mustafa Kürşad Çetin, Kuveyt Türk’den Hüseyin Cevdet Yılmaz, Türkiye Finans’tan Murat Akşam, Vakıf Katılım’dan ve Erhan Çetinkaya gibi ülkemizde faaliyet gösteren tüm katılım bankalarının üst düzey yöneticilerinin konuşmacı oldukları ikinci panelde Türkiye’de katılım bankacılığının dünü, bugünü ve gelecek projeksiyonu çerçevesinde reel sektör ve katılım bankaları ilişkileri, risk yönetimi, katılım bankalarının finansal krizlerdeki etkinlikleri yanında konvansiyonel bankalarla rekabet ve mikrofinansman konusunda katılım bankalarının performansları da tartışılmıştır.[1]

Prof. Dr. Refik Korkusuz’un moderatörlüğünde gerçekleştirilen üçüncü panelde İslam hukuku, İslam’da yargı hukuku, İslam ahlakındaki meseleler ele alındı. Uludağ Üniversitesi’nden Prof. Dr. Mehmet Yüce “İslam Hukukunda Yargıç Etiği”, Cezayir Dalfa Universitesi’nden Fatiha Gacem “Function of Ethical Rules in Institutional Success” konu başlıklarıyla oturuma katkı sağladılar.

ISEFE kongresinde İslam ekonomisinde kadın emeği de tartışılmış, modern dünyada Müslüman kadının iş hayatına entegrasyonu, Doç.Dr. Elif Haykır Hobikoğlu moderatörlüğünde farklı sektörlerden başarılı kadınların konuşmaları ile değerlendirilmiştir.

Faizsiz finans ürünlerinin etkili işletimi, istenilen düzeye ulaştırılması ve caiz olup olmadıkları hususunda ortaya çıkan ihtilafların sonlandırılması için Fetva Kurulu’nun oluşturulmasının gerekliliği vurgulandı. Katılım bankaları, bazı bankacılık uygulamalarını tereddüt üzere faaliyete geçirememesi sonucu istenilen performans yakalanamamaktır. Kongre esnasında sorulan bir sorunun üzerine TKBB ve katılım bankalarının üst düzey yöneticilerinden, Diyanet İşleri Başkanlığı ile gerçekleştirilen müzakereler sonucu bağımsız nitelikte olacak Fetva Kurulu’nun oluşturulması yönündeki kararın açıklanması, gerçekleştirilen akademik etkinliklerin pratik alandaki etkilerine örnek olarak gösterilebilir. Fetva Kurulu’nun faaliyete geçmesiyle İslami bankacılığın standartlarının belirlenmesi, üyelerinin etkili bir biçimde yönlendirilmesi, faizsiz finans ürünlerinin kullanımının uygunluklarının onayı ve artacak güven ile daha iyi performansa erişmek mümkün olacaktır.

İhtikârın yasak olduğu, faizin devre dışı bırakıldığı, İslâm’ın kurallarının ve etik değerlerin gözetildiği İslâmi bankacılık sektöründe sermaye tabanının büyütülmesine yönelik çalışmaların hız kazandığı belirtildi.

Faizsiz Finans Yürütme Komisyonu’nun devletin tarafından kurulduğunu belirten TKBB Genel Sekreteri Osman Akyüz, tek başına devlet desteğinin yeterli olmayacağını, katılım bankalarının halk tarafından tercih edilme oranının artmasının gerekliliğine vurgu yaptı.

Türkiye’de İslâmi finans okur-yazarlık oranının arttırılmasının öneminin altının çizildiği oturumda, bu açığın giderilmesi için lisans seviyesindeki öğrencilere ve katılım bankacılığı/İslâmi finans alanlarında çalışma yapan kişilere yardımcı olacak ders kitapları hazırlama planının yapıldığı ifade edildi. Üniversitelerde bu alana yönelik açılan bölümlerde ders kitabı niteliğinde çalışmaların yeterli olmaması, bu planın gerçekleşmesini zorunlu kılmaktadır.

İslami finans ürünlerinin borsada işlem görmesi hedefi, faizsiz ev kredi imkanı, katılım bankalarının likidite yönetimi, İslam Kalkınma Bankası (IDB) ile stratejik ortaklık çalışmaları, tüm kamu kurumları ile koordineli çalışma isteği kongrede üzerinde durulan diğer konulardan olmuştur.

Katılım bankalarının risk durumlarındaki dayanıklılığı, rekabet durumları, yatırımcıların beklentilerini karşılayabilme potansiyeli, sürdürülebilirlik, yeni müşteri kitlesine ulaşabilme, onlara geniş ürün yelpazesi sunabilme,  ürün çeşitlendirme, belirsizliklerden kaçınmanın müşteri güvenini tesis etmesindeki rolü, rıza ile iş yapma, vade değişikliğinden kaçınılması, ahde riayet gibi meseleler baz alınarak, farklı dönemlerdeki değerler kıyaslanmış, bu değerler sayesinde ilerleme-gerileme durumları değerlendirilmiştir.

Katılım bankalarının, konvansiyonel bankalara kıyasla, gözettiği ahlakilik ilkelerinden ötürü ve devlet denetimine tabi olma derecesinin daha fazla olması durumu, bu kurumların performans bakımından daha aktif olmasını sağlamaktadır.

Son olarak, katılım bankalarının uyguladıkları finansman teknikleri ile ülkemizde önemli bir sorun olan kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınmasında dikkate değer bir fonksiyon icra etmektedir. Böylece, kayıt dışı ekonomi daraltılmış olup, devletin gelirinin artması sağlanmaktadır.[2]

Furkan EMİROĞLU

[1] isefe.org

[2] www.vakifkatilim.com.tr